Ηράκλειτος και σύγχρονος κόσμος

Περιγραφή Στις μέρες μας -μέρες αδικίας, οργής αλλά και εντυπωσιακής τεχνολογίας- ο μέσος σκεπτόμενος άνθρωπος -αυτός που προσπαθεί να καταλάβει κάπως τον Κόσμο, τον εαυτό του και τους άλλους διαπιστώνει κάτι ανησυχητικό: οι κοσμοθεωρίες της σύγχρονης Φυσικής είτε εκφράζονται σε μια αδιαπέραστη μαθηματική γλώσσα είτε παραδοξολογούν («αρχή του χρόνου», «πολυ-σύμπαν» κ.λπ.) ή, πολύ χειρότερα, διατείνονται ότι οσονούπω φτάνουμε σε μια «θεωρία του παντός», όπου η επιστήμη δήθεν έφτασε στο τέλος της, όπως και η ιστορία και οι ιδεολογίες! Το δοκίμιο, λοιπόν, αυτό γράφτηκε σκόπιμα στην ξεχασμένη μορφή του διαλόγου, διότι έτσι μπορεί να ασκηθεί καλύτερα εκείνο το de omnibus dubitandum, αμφιβολία για όλα - όπως άλλωστε και στον πραγματικό διάλογο, επίσης απόντα στις μέρες μας, όπου πολλοί φλυαρούν και λίγοι ακούνε. Ο διάλογος και η αμφιβολία βοηθούν να μη συνθλιβούμε από τον δογματισμό, από το κάθε λογής ιερατείο που προωθεί τους μύθους του με αδιαφανείς σκοπούς. Στα αρχαία αυτά χώματα, όπου σήμερα βρισκόμαστε κι εμείς, η τέχνη του Διαλόγου έφτασε κάποτε σε αξεπέραστα ύψη - όχι μόνο στη Βουλή και στα Δικαστήρια, αλλά στη φιλοσοφία και τις επιστήμες. Θεμελιακά ερωτήματα, όπως «τι είναι γνώση», αναλύθηκαν σε διαλόγους-μνημεία, έτσι που ο απόηχος της δύναμης της μεθόδου τους έκαναν έναν Γαλιλαίο, 2000 χρόνια μετά, να γράφει σε μορφή διαλόγου τα έργα του - ορόσημα της ανθρώπινης ιστορίας. Αυτοί οι αρχαίοι διανοητές -έστω κι αν σχολαστικισμός και προκαταλήψεις τούς διαίρεσαν σε προ- ή μετά-σωκρατικούς, σε φιλοσόφους ή σοφιστές- αποτελούν μια συνεχή καταιγίδα σκέψης που έφερε όλα σχεδόν τα θεμελιακά ερωτήματα της εποχής μας, αλλά και υπαινίχθηκε μια πλειάδα εναλλακτικών απαντήσεων. Ανάμεσά τους μια εκπληκτική μορφή: ο ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ, ιδιόρρυθμα μοναδική σκέψη που ακτινοβολεί προφητικά μέσα από τα ελάχιστα θραύσματά της που σώθηκαν. Ο αναγνώστης θα κρίνει κατά πόσο τα ηρακλείτεια αποσπάσματα συνταιριάζουν -έστω υπαινικτικά και μόνο- με ορισμένες πρόσφατες επιστημονικές απόψεις που επιχειρούν μια νέα κοσμοθεώρηση: μια Φύση διαστρωμένη σε επίπεδα, όπου νόμοι και ιδιότητες αναδύονται από το ένα επίπεδο στο άλλο- σε αντιπαράθεση με το ακόμη κραταιό πρότυπο του αναγωγισμού. Είναι μια Φύση αλληλεπίδρασης και επικοινωνίας, «εν το παν» στα λόγια του Ηράκλειτου, ένα αδιάσπαστο σύνολο - σκεπτόμενα μέρη του κι εμείς.